Informacije wó spiwanjach

Originalne zběrki z 19. stolěśa, kótarež se póstupnje na boce pśistupnje, njejsu pó strukturje jadnake. Teke licba pódlańskich informacijow wó spiwach jo we nich rozdźělna. Samo we wobłuku samskeje zběrki rozeznawa se pó źěłach rozměra pódaśow, ako su konkretnej ariji pśirědowane: Casy se namakajo na pś. informacija wó tom, źo su něga spiwanje zapisali a chto jo jo zběrarjeju pśednjasł. Pla drugich štuckow take daty feluju. Scasami jo jano tekst znaty, wótergi jano melodija (ewtl. ze zachopjeńkom spiwa abo z titelom). Pomjenjone a pódobne rozdźěle glědajucy na metainformacije wótbłyšćuju se w pśedlažecej ediciji.

Spśistupnjenje teksta

Teksty spiwow se prezentěruju na młogu wašnju. Głownje pśistupnje se w źinsajšnem pšawopisu a (z mało wuwześami) norměrowane pó źinsajšnej pisnej rěcy. To zmóžnja źinsajšnemu, rěcywědnje njekubłanemu wužywarjeju jadnory pśistup. Słowa arijow pak mógu se teke ze wšymi rěcnymi wósebnosćami w originalnem pšawopisu pokazaś. Ako mjazykšac jo teke móžno, teksty w źinsajšnem pšawopisu, ale z wobchowanymi (na)rěcnymi wósebnosćami cytaś.

Na pśełožki ze serbšćiny do nimšćiny, kótarež w někotarych originalnych zběrkach eksistěruju, se w nětejšnej ediciji tuchylu njeźiwa.

Prezentacija spiwanjow

Głowny format prezentacije konkretnych štuckow jo internetowy bok w formaśe HTML. Na njom se namakajotej (tak daloko ako stej w historiskem žrědle dokłaźonej) tekst a melodija spiwa. Slědna móžo se dodatnje k notam w mediaplayeru wótgraś.

Mimo togo pódawaju se – tak daloko ako su dokłaźone – metainformacije. To pótrjefijo na pś. žrědło, z kótaregož zapis póchada, městnosć, w kótarejž jo se arija zapisała abo kategoriju ludowego spiwanja. Póbitujo se pśešaltowanje mjaz wariantami prezentacije teksta (glědaj górjejce).

Za wšake pótrjebnosći mógu se spiwy resp. jich melodije we wšakich formatach ześěgnuś (PDF, Lilypond, Capella, MusicXML, Midi). Źož eksistěruju w interneśe scany originalneje zběrki, pódawa se zrazom link na wótpowědny zdigitalizěrowany bok originala.

Póśěg mjazy melodiju a tekstom

Licba złožkow w tekstach chwějo se w młogich ludowych spiwanjach wót štucki k štucce. To by se w ekstremnem paźe pominało, aby se za kuždu štucku noty wósebnje spśigótowali. We wjele padach njewuchada teke ze spócetnego zapisa, kak dejali se złožki teksta drugeje a dalšnych štuckow we wobłuku melodije rozdźěliś. Digitalna edicija wobchowa dla togo do dalokeje měry notowy wobraz originalnje śišćaneje prědneje štucki. We wuwześnych padach wótchyla se wótpis notow wót pśedłogi: Wótergi njewótpowěduju noty w originalu tekstoju resp. wóni se orientěruju na tejerownosći pódpołožonem nimskem teksće. W takich padach su se noty pśiměrili serbskemu tekstoju. W někotarych spiwach su se dodatnje zawjadli smužkate wězawki nad notami, kótarež mógu wužywarjeju byś na pomocy, gaž źo wó pśirědowanje teksta dalšnych štuckow melodiji.

W zběrce Smolerja a Haupta (1841/1843) a w někotarych dalšnych historiskich zběrkach jo se tekst prědnych štuckow stawnje dwójcy wótśišćał: direktnje notam pódpołožony a ako cełkowna štucka na zachopjeńku tekstowego bloka. Wobej wersiji njejstej we wjele padach identiskej. Tak wuwóstaja se w tekstowem bloku mjenjej abo wěcej systematiski zawjeźeńske »ha« abo »hale«, ako stoj pód notami cesto na zachopjeńku (wětšy part w natakśe) spiwa abo wěsteje melodiskeje fraze. Toś to »ha« resp. »hale« wuwóstaja se generelnje we wšych dalšnych štuckach. Źož se tekst pód notami howacej wót teksta w tekstowem bloku wótchyla, jo se rozsuźiło wót pada k padu, kótara wersija se w digitalnej ediciji preferěrujo.

Něntejša digitalna edicija pśistupni prědnu štucku stawnje jano we wersiji, ako jo direktnje notam pódpołožona. Za optimalne wužywanje spiwnika dejało se wóno »ha« abo »hale« teke pśipisaś we wjelikem źěłu dalšnych štuckow, což by se pó źěłach pominało interpretaciju. Mimo cwiblowanja by było gódne, z takim kšacom njepósrědnu spiwabnosć wózjawjonego materiala pówušyś. W něntejšnej fazy pak njejo se to hyšći stało.

Wósebnosći notacije

We wšakich zběrkach signalizěruju se w originalnych notach (njekonsekwentnje a w njedosegajucej měrje) městna, na kótarychž změnijo se rytmus wót štucki ku štucce. To se stawa w originalu z tym, až pokazujo na pś. šyja běrtylnoty, ako jo we wšakich štuckach notna, górjej, mjaztym až pokazujotej šyji wósyminowu, kótarejž stej na samskem městnje notnej w tamnych štuckach, dołoj. W digitalnej ediciji źěła se w takich padach ze smužkateju wězawku. Dokulaž w młogich tekstach licba złožkow mócnje se chwjejo, by se konsekwentne markěrowanje takich městnow cesto pominało smužkatu wězawku nad pśisamem kuždym zwězkom notow. To njeby cesto praktikabelne było. Dodatne, w originalu wustupujuce markěrowanje wótpowědnych městnow pśesegujuce wóznamjenjenje jo se toś w digitalnej ediciji jano sporadiski pśewjadło. Jadnučke konsekwentne, wužywarjeju spontanje pśistupne rozwězanje by było, kuždu štucku direktnje notam pódpołožyś. To pak njejo se z estetiskich zawinow a dla felujucych kapacitow stało.

Pó źěłach póśěgujo se górjejce wopisana wašnja notacije w originalnych śišćach teke na rozdźělnu licbu złožkow mjaz serbskim tekstom a pśipisanym, tejerownosći notam pódpołožonym, nimskim pśestajenim. W takich padach ma se něntejšna digitalna edicija notow pó serbskem teksće.